Papugi barwnice. Płeć ma swój kolor

W środowisku hodowców barwnice znane są bardziej jako lory wielkie (to ich dawna polska nazwa) lub z łaciny i angielskiego - eklektusy. 

Nie ma innego gatunku wśród papug, gdzie różnice między samcami a samicami są aż tak duże. Tak duże, że początkowo obie płcie zostały opisane jako odrębne gatunki i dopiero w 1874 r. dr Meyer z Monachium odkrył, że jest to ten sam gatunek. A więc jeszcze w końcu XIX wieku samiec i samica uważane były za dwa odrębne gatunki.

Ogólnie u papug dymorfizm płciowy jest zwykle słabo zaznaczony. U niektórych gatunków pojawia się dopiero z chwilą, gdy osiągają dojrzałość płciową, a u innych samiec i samica nie różnią się od siebie przez całe życie. Co więc robić, jeśli chcemy stworzyć np. parę lęgową i chcielibyśmy mieć pewność, że będzie ona różnopłciowa. Gdy zaczynałem swoją przygodę z papugami, jedynym pewnym sposobem było badanie endoskopowe, ale wiązało się ono z ingerencją chirurgiczną. Ptaki trzeba było uśpić i przez wykonany w ich ciele otwór zajrzeć do wnętrza. Obecnie standardowo wykonuje się badania genetyczne. Na podstawie pobranej od papugi mikroskopijnej ilości krwi, ustala się jej płeć.

No, ale, jak w każdej regule, jest wyjątek!  U barwnic płeć można określić z całkowitą pewnością, już po 3 tygodniach od wyklucia, gdy tylko na ich ciele zaczynają pojawiać się pierwsze pióra. 

W środowisku naturalnym barwnice zamieszkują głównie Papuę, i okoliczne wyspy indonezyjskie i Oceanu Zachodniego oraz mały skrawek Australii. W większości swoich siedlisk nie są zagrożonym gatunkiem. Ale nie wiem, czy nawet ci z Państwa, którzy interesują się papugami, zdajecie sobie sprawę, że do niedawna rozróżniało się aż 9 lub 10 podgatunków barwnicy różniących się wielkością i ubarwieniem, które były sklasyfikowane jako jeden gatunek nominalny Eclectus roratus. Jednak naukowcy uznali, że różnice między nimi są tak znaczne, że w 2023 roku podzielili go na 4 gatunki. E. cornelia, E. riedli oraz E. polychloros zyskały miano oddzielnych gatunków.  A Eclectus roratus stał się więc gatunkiem endemicznym dla Moluków. Dzieli się go na podgatunki E. r. vosmaeri oraz E. r. roratus.

Zwłaszcza samice poszczególnych gatunków i podgatunków mają na swoim ciele odmiennej wielkości obszary pokryte ciemnoczerwonym i granatowym upierzeniem. Największe rozmiary osiąga podgatunek vosmaeri.

Przez wiele lat do hodowli trafiały papugi z różnych obszarów należące do odmiennych podgatunków. Hodowcy, nie zwracając uwagi na czystość genetyczną, tworzyli pary i uzyskiwali potomstwo od par różnych podgatunków. Dlatego znalezienie dziś czystego genetycznie osobnika graniczy z cudem. W hodowlach wystąpiło zjawisko określane, niezbyt ładnie, skundleniem gatunku. Genetyczni puryści mogliby więc powiedzieć, że eklektusy są obecnie genetycznie bardzo eklektyczne. Na szczęście po okresie zachłystywania się tworzeniem coraz to bardziej wymyślnych mutacji i krzyżówek papug, ostatnio modne stało się przywracanie poszczególnym gatunkom hodowlanym tzw. "formy dzikiej" czyli odzyskiwanie czystych genetycznie gatunków, takich jak w naturalnym środowisku. Cenne i poszukiwane stały się dziś zielone papużki faliste i nierozłączki, szare nimfy i teraz czyste genetycznie barwnice. Choć, z drugiej strony, na rynku pojawiły się już mutacje barwnic, a cena tej ostatniej -  niebieskiej, podobnie jak w przypadkach innych nowych mutacji dużych papug poszybowała. Za cenę pary takich papug pasjonaci gotowi są zapłacić cenę, za którą mogliby kupić luksusowy samochód i jeszcze na paliwo by zostało.

Te, przyznacie, wyjątkowej urody papugi dość łatwo się rozmnażają. I tu ciekawostka. Wśród barwnic występuje zjawisko, którego, jak dotąd, nikt nie potrafi przekonująco wyjaśnić. Otóż niektóre pary tych papug, przez całe swoje życie wydają na świat potomstwo jednej tylko płci.

Ręcznie wykarmione barwnice często trafiają do naszych domów jako pupile, choć nie są to typowe pieszczochy, przytulanki. Szybko nawiązują bliskie relacje z opiekunami, ale zawsze starają się zachować pewien dystans. Łatwo je zrazić niewłaściwym postępowaniem. Choć ustępują zdolnościom naśladowczym żako i amazonek, to jednak potrafią przyswoić sobie wiele słów.

Młode osobniki łatwo odróżnić od starszych. W przypadku młodych samców ich dzioby są szare, jakby ubrudzone. Z wiekiem wybarwiają się na piękny, jaskrawy żółtopomarańczowy kolor. Natomiast dzioby młodych samic, nie są jak u dorosłych całkowicie czarne, lecz pokrywają je smugi brązu i szarości.

Łącząc te papugi w pary, jak w każdym przypadku, najlepiej jeśli są to dwa młode osobniki. Nie powinniśmy łączyć starszej samicy z młodszym samcem. Jeśli już - to odwrotnie. Starsze samice tego gatunku mogą być agresywne i stwarzać zagrożenie dla młodszych samców. Nowo połączonym papugom należy zainstalować dwa komplety pojemników z jedzeniem i piciem, ponieważ samice mogą na początku nie dopuszczać do nich samców.

Barwnice w naszych domach są podatne na choroby układu oddechowego spowodowane nadmiernie suchym powietrzem (zwłaszcza zimą w wyniku ogrzewania). Należy więc stosować nawilżacze powietrza. Aby ustrzec się przed wszelkiego rodzaju infekcjami grzybiczymi, konieczne jest suplementowanie ich diety witaminą A. Najlepiej sprawdza się tu naturalny występujący w owocach i warzywach betakaroten.  Najwięcej jest go w tych o kolorze czerwonym, pomarańczowym i żółtym.

A tak w ogóle to wszystkim papugom, a zwłaszcza barwnicom, starajcie się ograniczać spożywanie wysuszonych ziaren z dużą zawartością tłuszczu jak np. słonecznik. Ich dieta powinna zawierać jak najwięcej świeżych warzyw i owoców.